Монгол Улс байнга төвийг сахих тухай хэдэн үг

Сүүлийн 25 жил гадщад харилцаандаа хэрэгжүүлж ирсэн төвийг сахих зарчмуудыг байнга төвийг сахих бодлого болгон зарлах, хуульчлах, бусад улсаар дэмжүүлэх ажил өрнөж байна. Энэ бодлогын талаар манай судлаач, дипломатчид үгээ хэлж, сонирхсон хүмүүс сайтууд дээр коммент бичин хэлэлцүүлэг өрнүүлж байна. Хэлэлцүүлэгт хэдэн үг нэмэрлэе.

БАЙНГА ТӨВИЙГ САХИХ ТУХАЙ НЭГЭН ҮГ

“Байнга төвийг сахих” гэдэг нь дайны үед дайн, зэвсэгт мөргөлдөөнд оролцохгуй, энхийн цагт цэргийн эвсэл холбоонд элсэхгүй байхыг хэлнэ. Ердөө л энэ. Энэ бол олон улсын эрх зүйгээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн сонгодог ойлголт юм.

Монгол Улс байнга төвийг сахих бодлого баримтлах тухай.

ГХЯ-ны Бодлого төлөвлөлт, зохицуулалтын газрын дэд захирал Д.Баярхүү Монгол Улс байнга төвийг сахих бодлого баримтлах тухай МҮОНТВ-ийн Цаг үе, үзэл бодол нэвтрүүлэгт уригдан орж ярилцжээ.

Байнга төвийг сахих тухай хуулийн төслийг хаалттай дэгээр хэлэлцэв.

УИХ-ын Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороо Монгол Улс байнга төвийг сахих тухай хуулийн төслийг  хаалттай горимоор хэлэлцэв.

Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж Монгол Улс сүүлийн 25 жилийн хугацаанд хэрэгжүүлж ирсэн төвийг сахих зарчмуудыг байнга төвийг сахих бодлого болгон хэлбэржүүлж хуульчлах нь зүйтэй гэж үзсэний үндсэн дээр гаргасан Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөмж, Засгийн газрын тогтоолыг үндэслэн уг хуулийн төслийг боловсруулсан байна. Хуулийн төсөлд Үндсэн хууль, Цөмийн зэвсгээс ангид байх тухай хууль зэрэг төвийг сахих бодлогын зарчмууд туссан талаар Ерөнхийлөгчийн Хүнийн эрх, хуулийн бодлогын зөвлөх Ч.Өнөрбаяр танилцуулав.

Mongolian Status Neutrality

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Хүний эрх, хуулийн бодлогын зөвлөх Ч.Өнөрбаяр Монгол Улс байнга төвийг сахих тухай хуулийн төслийг өргөн барьсан. Уг хуулийн төслийг өнөөдөр Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцэнэ.

Монгол Улс байнга төвийг сахих тухай хуулийн төсөл 3 бүлэг, 11 зүйлтэй бөгөөд батлагдсанаар үндэсний аюулгүй байдлыг хангах, батлан хамгаалах болон гадаад бодлогын эрх зүйн үндэс сайжирна хэмээн үзжээ. Түүнчлэн төвийг сахиснаар одоо явуулж буй гадаад бодлогод өөрчлөлт орохгүй, харин ч бусад улстай тэнцвэртэй харилцахад чиглэсэн гадаад бодлогын үндэслэл болох юм байна. Хуулийн төсөл нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлал, Гадаад бодлогын үзэл баримтлал, Төрийн цэргийн бодлогын үндэс, бусад хууль тогтоомжтой уялдсан болохыг Улсын Их Хурлын даргад танилцуулав.

Нүүдэл шийдэл нэвтрүүлэг Монгол улс төвийн сахих бодлоготой болох нь зөв үү гэдэг сэдвийг хөнджээ.

Нүүдэл шийдэл нэвтрүүлэг Монгол улс төвийн сахих бодлоготой болох нь зөв үү гэдэг сэдвийг хөнджээ.

УИХ-ын гишүүн Ж.Энхбаяр: Монгол улсын Ерөнхийлөгч бүрэн эрхийнхээ хүрээнд хуулийн төслийг санаачилж УИХ-д энэ сарын 19-д өргөн барьсан. Үүнийг байнгын хороо хэлэлцэх ёстой. Гадаад дотоод төрийн бодлогыг тодорхойлох нь УИХ-ын онцгой бүрэн эрхийн асуудал байдаг. Тиймээс энэ бодлогыг, хуулийг батлах бүрэн эрх УИХ-д хадгалагдана. Тиймээс УИХ үүнийг олон талаас нь хариуцлагатай хандаж шийдэх байх.

Улс төрийн намуудаас байр сууриа илэрхийлээгүй байна. Байр суурь илэрхийлэхгүй бол хуулийн төсөл хэлэлцэгдээд явна. Энэ хуулийн төсөлтэй холбоотой МУ-ын үндэсний аюулгүй байдлын хууль өөрчлөлт орно, гадаад бодлогын үзэл баримтлалд өөрчлөлт орно. Улс орны тулгуур язгуур эрхтэй холбоотой бичиг баримт болно. Ер нь төвийг сахина гэдэг бол дайн зэвсэгт мөргөлдөөнтэй холбоотой асуудал шүү дээ. Дайны асуудалд тухайн орон хэрхэн хандах бэ гэсэн үг.

Монгол Улсын ерөнхийлөгч Цахиагийн ЭЛБЭГДОРЖ НҮБ-ын ерөнхий ассамблейн 70 дугаар чуулганы ерөнхий санал шүүмжлэлд хэлсэн үг

...Монгол Улс нээлттэй олон тулгуурт гадаад бодлого хэрэгжүүлж ирсэн. Чухамдаа энэхүү бодлого, байр суурь нь Монгол Улсыг байнга төвийг сахисан улс болгон зарлах боломжийг бүрдүүлж байгаа юм. Манай дотоодын хууль тогтоомж, нэгдэн орсон олон улсын гэрээ, хэлэлцээрүүд угтаа төвийг сахих бодлоготой нийцэж байгаа юм. Иймд Та бүхнээс манай улсын энх тайванч, нээлттэй, төвийг сахисан, идэвхтэй гадаад бодлогын хүчин чармайлтыг ойлгож, дэмжихийг хүсч байна. Монгол Улсын байнга төвийг сахих статус нь бүс нутагт төдийгүй дэлхий дахинд энх тайван, аюулгүй байдал, хөгжил дэвшлийг бэхжүүлэхэд хувь нэмэр болно гэдэгт итгэлтэй байна...

Монгол Улс байнга төвийг сахих тухай хуулийн төслийг өргөн барилаа

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Хүний эрх, хуулийн бодлогын зөвлөх Ч.Өнөрбаяр УИХ-ын дарга З.Энхболдод Монгол Улс байнга төвийг сахих тухай хуулийн төслийг өргөн барив.

Монгол Улс байнга төвийг сахих тухай хуулийн төсөл 3 бүлэг, 11 зүйлтэй бөгөөд батлагдсанаар үндэсний аюулгүй байдлыг хангах, батлан хамгаалах болон гадаад бодлогын эрх зүйн үндэс сайжирна хэмээн үзжээ. Түүнчлэн төвийг сахиснаар одоо явуулж буй гадаад бодлогод өөрчлөлт орохгүй, харин бусад улстай тэнцвэртэй харилцахад чиглэсэн гадаад бодлогын үндэслэл болох юм. Хуулийн төсөл нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлал, Гадаад бодлогын үзэл баримтлал, Төрийн цэргийн бодлогын үндэс, бусад хууль тогтоомжтой уялдсан гэдгийг УИХ-ын даргад танилцууллаа.

Status neutrality

Д.Ганбат: Төвийг сахих статус нь манай улсын аюулгүй байдал, тусгаар тогтнолыг хангахад чухал ач холбогдолтой болно 

Төвийг сахих бодлогын талаар доктор, судлаач Д.Ганбаттай ярилцлаа.

-Монгол Улс байнгын төвийг сахих статустай орон болно гэсэн асуудал сүүлийн үед идэвхтэй яригдах боллоо. “Төвийг сахих” гэдэг нь ямар утга учиртай болох тухайд иргэд тэр бүр мэдээлэлгүй байна. Эхлээд та энэ талаар товч ойлголт өгөхгүй юу?
-Төвийг сахина гэдэг бол “Аль нэг талд орохгүй” гэсэн утгыг илэрхийлэх  “нойтрал” хэмээх латин ойлголтын орчуулга юм. Олон улс, гадаад бодлогын практикт иймэрхүү үзэгдэлүүд байсан. Анхных нь XIX зууны эхэн үеийн Швейцартай холбоотойгоор хэрэглэгдэж ирсэн түүхтэй. Швейцар улсын төвийг сахих статус нь олон улсын гэрээгээр бий болсон. Тэрнээс хойшхи яг л 200 жилд дэлхийн практикт 20 гаруй улс тухайн нөхцөл байдлаас улбаалаад төвийг сахих статустай болж байсан байдаг. Харин өнөөдрийн байдлаар 10-ын дотор улс л төвийг сахисан улс хэвээр байгаа.

Төвийг сахих нь

Монголын талд хэн байна вэ?
Огт хошигнолгүйгээр эхлэхэд сэтгүүл зүй бол хамгийн ихээр төвийг сахихыг шаарддаг юм. Гэвч амьдрал дээр яадаг билээ дээ. Үйл явдлын эргүүлэг дунд төөрөлдөх, хэлбийх нь олонтаа, дээр нь байгаа мэдээллийн агуулга хэмжээнээс их зүйл хамаардаг, өөрөөр хэлбэл “төвд” тэнцвэр барьж чадах эсэх нь субьектив шалтгаантай байдаг. Ур чадварын хувьд тусдаа асуудал л даа, ер нь сэтгүүл зүй утга зохиолоос ялгаатай нь мэдээлэл олох, боловсруулах нь нийт ажлын 90 хувь, харин найруулах, “гоё бичих” бол үлдсэн 10 хувь юм даа.

1945 оны 10-р сарын 20-нд гадаад монголын ард түмнээс явуулсан санал хураах ажлын дүн

Бүтнээр нь харахыг хүсвэл эндээс сонгоно уу.
санал хураалтад сонгуулын насны 494960 хүн оролцох ёстойгоос 487409 хүн саналаа өгч байжээ.
Харин 7551 хүн буюу нийт санал өгөх хүмүүсийн 1,5 хувь нь ямар нэгэн шалтгаанаар санал хураалтанд оролцоогүй юм.

Deliberative Dеmосгасу

АНУ-ын Стенфордын их сургуулийн багш, Зөвлөлдөх ардчилал төвийн захирал Жэймс С Фишкиний бүтээл Хүмүүс үзэл бодлоо илэрхийлэхүй номыг УИХ-ын гишүүн асан, АНУ-ын Стэнфордын их сургуулийн судлаач Г.Занданшатар монгол хэлнээ хөрвүүлжээ. Судлаач Г. Занданшатар өмнө нь зохион байгуулсан Үндсэн хууль ба Зөвлөлдөх ардчилал онол практикийн бага хурлын үр дүн, ач холбогдлыг улам тодотгож,энэхүү Хүмүүс үзэл бодлоо илэрхийлэхүй номыг хөрвүүлсэн байна.

Судлаач Д.ГАНХУЯГ: Мөнгө байхгүй бол швейцар цэрэг ч байхгүй…

Судлаач Дашзэвэгийн ГАНХУЯГ

Сүүлийн үед манайд төвийг сахих уриа лоозон дэлгэрч түүндээ Швейцарийг жишээ болгон бахархан дурдах болов. Энэ бол бүр нэрт соён гэгээрүүлэгч Цэвээн Жамсрановын үеэс анх дэлгэрсэн тун ч сайхан мөрөөдөл юм. Гэтэл сүүлийн үед Ц.Элбэгдорж бараг 100 жилийн дараа бас л төвийг сахих үзлийг тунхаглаж эхлэв. Ц.Элбэгдорж Цэвээн Жамсранов болчихоо юу ?! Тийм утгагүй тэнэг юм гэж байхгүй л дээ. Харин Монгол, Швейцар хоёр юугаараа ялгаатай, Швейцарийн төвийг сахих уламжлал хаанаас яаж үүссэн гэдгийг олоод мэдчихэд л Ц.Элбэгдоржийн тэнэг хийрхлийн цаад учир ойлгогдох юм. Ингээд Швейцарын тухай товчхон…
Швейцар гэж…
Швейцар бол Баруун Европт оршдог, хойт талдаа Юрын уулс, төв хэсэгтээ Швейцарын тэгш газар, өмнө талдаа Альпийн уулсаар хүрээлэгдсэн далайд гарцгүй байгалийн нэн үзэсгэлэнт өчүүхэн жижиг газар оршдог. Түүнийг газрын диваажин гэж ч нэрлэдэг. Энэ газар нутаг хойт талдаа Герман, өмнө талдаа Итали, баруун талдаа Франц, зүүн талдаа Австри болон Лихтенштейнтэй хиллэдэг нь түүний түүхэн хувь заяаг тодорхойлж иржээ. Нэр нь ч яахав, анхны гурван кантоны (аймаг ?) нэг “швиц” нэрээс үүсчээ.
Ийм учраас Швейцар албан ёсны гурван хэлтэй: герман, франц, итали. Мөн ретороман хэл ашигладаг. Үүнийгээ дагаад “швейцар” гэх үндэстний 65% германшвейцар, 18% франкошвейцар, 10% италошвейцар, 1% нь ретороманчууд гэж явдаг. Гэвч би энэ тухай ярих гээгүй.

Элчин сайд Ч.Сосормаа хавсран суух, хавсран хариуцах орнуудын ДТГ-ын тэргүүдэд монгол улс байнгын төвийг сахих бодлогын талаар танилцуулав

2015 оны 10 дугаар сарын 2-ноос 7-ны хооронд Монгол Улсаас Холбооны Бүгд Найрамдах Бразил Улсад суугаа Элчин сайд Ч.Сосормаа хавсран суух, хавсран хариуцах Аргентин, Болив, Гондурас, Колумб, Коста Рика, Эквадор, Перу, Парагвай, Сальвадор, Чили, Уругвай зэрэг нийт 11 орны Дипломат төлөөлөгчийн газрын тэргүүн, түр хамаарагч нартай уулзаж, Монгол Улс байнгын төвийг сахих бодлогын талаар танилцуулав.

Элчин сайд Ч.Сосормаа Монгол Улс байнгын төвийг сахих бодлогын талаар танилцуулав

2015 оны 10 дугаар сарын 2-нд Монгол Улсаас Холбооны Бүгд Найрамдах Бразил Улсад суугаа Элчин сайд Ч.Сосормаа Бразилийн Гадаад харилцааны яамны Олон улсын байгууллагын газрын дарга Элчин сайд ноён П. Фонтейра болон тус газрын харьяа НҮБ-ын хэлтсийн дарга ноён Э.Гарсиа нартай уулзаж, Монгол Улс байнгын төвийг сахих бодлогын талаар танилцуулав.

Уулзалтын үеэр Элчин сайд Ч.Сосормаа “Монгол Улс байнга төвийг сахих тухай” тогтоолын төсөл, энэ талаарх санамж бичгийг бразилийн талд гардуулан өгч уг тогтоолыг манай улс НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 70 дугаар чуулганаар хэлэлцүүлэхээр төлөвлөж буйг уламжлав. Түүнчлэн Элчин сайд Ч.Сосормаа тогтоолын төслийг дэмжиж, хамтран зохиогчоор орохыг бразилийн талаас хүсэв.